Η σύνταξη της στατικής και αντισεισμικής μελέτης ενός κτιρίου, ή γενικότερα ενός τεχνικού έργου, είναι μια διαδικασία που απαιτεί γνώση, εμπειρία και ακρίβεια. Λόγω της φύσης της μελέτης (που είναι καθαρά επιστημονική με δυσνόητους τεχνικούς όρους στο εύρη κοινό), ο ιδιοκτήτης συνήθως περιορίζεται στο να κατανοήσει την θέση των υποστυλωμάτων και των δοκών στο χώρο, στον τρόπο που αυτά επηρεάζουν την αρχιτεκτονική μελέτη και σε κάποιες περιπτώσεις, στο κόστος κατασκευής (συνήθως όταν έχουμε τμήματα του δομήματος που απαιτούν αυξημένο κόστος κατασκευής λόγω των διαστάσεων ή των φορτίων τους). Η ευθύνη της στατικής και αντισεισμικής μελέτης είναι αποκλειστικά στον μηχανικό ο οποίος καλείται να μελετήσει τον φορέα του κτιρίου έχοντας υπόψη του το αρχιτεκτονικό σχέδιο, την ασφάλεια του δομήματος και ταυτόχρονα την βέλτιστη οικονομική τεχνική λύση.      

Είναι λανθασμένη η εντύπωση ότι η παραπάνω μελέτη αφορά μόνο την συμπεριφορά μιας κατασκευής έναντι πιθανού σεισμού. Παρόλο που αυτό είναι αρκετά σημαντικό μέρος της μελέτης, αφού η καταπόνηση ενός σεισμού στο κτίριο είναι σχεδόν πάντα η δυσμενέστερη, μελετάμε το κτίριο και ως προς την “φέρουσα ικανότητα” του, δηλαδή να μπορεί να φέρει στοιχεία όπως τοιχοποιίες, δάπεδα, ανθρώπους, αντικείμενα, μηχανήματα κλπ. Εξετάζονται και άλλοι παράμετροι ανάλογα με το είδος της κατασκευής, την χρήση και την θέση. Έτσι πχ σε ένα μεταλλικό κτίριο θα εξετάσουμε την ανεμοπίεση ή σε μια ξύλινη στέγη το ύψος του χιονιού κατα τους χειμερινούς μήνες κτλ. Τέτοιες καταπονήσεις είναι αρκετά σημαντικές αφού εμφανίζονται συχνά κατά την διάρκεια ζωής ενός κτιρίου και μπορεί να προκαλέσουν ακόμα και την κατάρρευση του.      

Είναι σημαντικό να έχει τοποθετηθεί και προδιαστασιολογιθεί εμπειρικά ο στατικός φορέας κατά την διάρκεια της σχεδίασης του κτιρίου έτσι ώστε οι απαιτήσεις και τα αποτελέσματα της μελέτης να μην επηρεάσουν σημαντικά τον σχεδιασμό του κτιρίου ή να μην οδηγηθούμε σε αντιοικονομικές λύσεις. Η γνώση και η εμπειρία του μηχανικού είναι καθοριστική στο να τοποθετηθούν τα υποστυλώματα και οι δοκοί του κτιρίου, κατά την διάρκεια της αρχιτεκτονικής μελέτης, με όσο το δυνατόν καλύτερη διάταξη, μέγεθος και θέση έτσι ώστε να μην έχουμε μεγάλες αποκλίσεις λόγω της στατικής επίλυσης.       Αφού λοιπόν ο μηχανικός επιλύσει το κτίριο προσομοιώνοντας κατάλληλα τον φορέα και περιγράφοντας με ακρίβεια τα φορτία που προκύπτουν από την αρχιτεκτονική μελέτη και τις διάφορες καταπονήσεις σύμφωνα με τους κανονισμούς, παράγεται το τεύχος υπολογισμών και οι ξυλότυποι του κτιρίου. Τα σχέδια των ξυλοτύπων περιγράφουν τον φορέα (υποστυλώματα, δοκοί, πλάκες κλπ) και του οπλισμούς. Πρέπει να είναι λεπτομερή, ευανάγνωστα και να περιέχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την κατασκευή του φέροντος οργανισμού του κτιρίου καθώς και για την κοστολόγηση του. Με αυτά τα σχεδία θα ξεκινήσει κατασκευή του κτιρίου και οποιοδήποτε λάθος ή ασάφεια μπορεί να οδηγήσει σε μη ορθή κατασκευή του κτιρίου και μάλιστα σε βαθμό που η διόρθωση της να είναι αρκετά δαπανηρή ή και αδύνατη. Πέρα των αποτελεσμάτων και των σχεδίων της μελέτης που θα πρέπει να εναρμονίζονται πλήρως με τους κανονισμούς και τις διατάξεις και θα πρέπει να εφαρμόζονται επακριβώς στην πράξη, ο κάθε μελετητής έχει υιοθετήσει μέσα από την εμπειρία του, πρακτικές κατασκευής (που δεν αναιρούν κάποιον κανονισμό ή διάταξη) συμφώνα με τις οποίες ενισχύει στην πράξη την ασφάλεια του δομήματος και την καλύτερη εφαρμογή της στατικής μελέτης όπως πχ εξυγίανση του εδάφους σε πολυώροφα κτίρια πριν την κατασκευή της θεμελίωσης ανεξαρτήτως εάν απαιτείται ή όχι από τον κανονισμό. Τέτοιες πρακτικές συζητούνται πρώτα με τον ιδιοκτήτη, όσο αφορά το κόστος, και συνήθως με πολύ μικρό επιπλέον κόστος (σε σχέση με το συνολικό) καταφέρνουμε να αυξήσουμε την ασφάλεια του κτιρίου.        

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά την σύνταξη της μελέτης του δομήματος, εφαρμόζονται οι παρακάτω κανονισμοί και διατάξεις :​​​​

Εθνικά Πρότυπα Ευρωκώδικων EC

• ΕΝ 1990: 2002 Ευρωκώδικας: “Βάσεις Σχεδιασμού”

• ΕΝ 1991: 2002 Ευρωκώδικας 1: “Δράσεις”• ΕΝ 1992 Ευρωκώδικας 2: “Σχεδιασμός φορέων από Σκυρόδεμα”

• ΕΝ 1992-1-1: 2004 : Γενικοί Κανόνες και κανόνες για κτίρια,

• ΕΝ 1992-1-2: 2004 : Γενικοί Κανόνες: Δομοστατικός σχεδιασμός έναντι πυρκαγιάς.

•ΕΝ 1993 Ευρωκώδικας 3: “Σχεδιασμός Φορέων από Χάλυβα”

• ΕΝ 1993-1-1: 2005 : Γενικοί κανόνες και κανόνες για κτίρια

• ΕΝ 1993-1-3: 2006 : Γενικοί κανόνες Πρόσθετοι κανόνες για μέλη και φύλλα ψυχρής έλασης.

• ΕΝ 1993-1-8: 2003 : Σχεδιασμός κόμβων• ΕΝ 1995 Ευρωκώδικας 5: “ Σχεδιασμός Ξύλινων Φορέων”

•ΕΝ 1996 Ευρωκώδικας 6: “Σχεδιασμός Φορέων από Τοιχοποιία”

•ΕΝ 1997 Ευρωκώδικας 7: “Γεωτεχνικός Σχεδιασμός”

• ΕΝ 1997-1: 2004 : Γενικοί κανόνες

• ΕΝ 1998 Ευρωκώδικας 8: “Αντισεισμικός Σχεδιασμός”

• ΕΝ 1998-1: 2004 : Γενικοί κανόνες, σεισμικές δράσεις και κανόνες για κτίρια

• ΕΝ 1998-3: 2005 : Αποτίμηση της φέρουσας ικανότητας και ενισχύσεις κτιρίων

• ΕΝ 1998-5: 2004 : Θεμελιώσεις, φορείς αντιστήριξης και γεωτεχνικά θέματα​Παραρτήματα

Τα Παραρτήματα (κανονιστικά ή πληροφοριακά) των αναφερομένων κανονισμώνλαμβάνονται υπόψη κατά την σύνταξη της μελέτης.).

Τα κυριότερα καθήκοντα που αναλαμβάνει ο επιβλέπων μηχανικός είναι: 

• ο έλεγχος της κατασκευής για την σωστή υλοποίηση του έργου σύμφωνα με τα εγκεκριμένα σχέδια της άδειας δόμησης, δηλαδή να βεβαιώνεται για την ορθή εφαρμογή της μελέτης, την τήρηση των προνοιών της σχετικής άδειας και την ορθή εφαρμογή όλων των κατασκευαστικών στοιχείων που απορρέουν από την μελέτη του έργου, 

• η εφαρμογή των μέτρων ασφάλειας του έργου και των εργαζομένων σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, το εγκεκριμένο Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ) του έργου και τον εγκεκριμένο Φάκελο Ασφάλειας και Υγείας (ΦΑΥ) του έργου, 

• εφόσον υπάρχει υποχρέωση, η τήρηση και ενημέρωση του ημερολογίου μέτρων ασφαλείας με τις παρατηρήσεις, τις οδηγίες και τις υποδείξεις του προς τον ιδιοκτήτη και τους εργολάβους όσο αφορά τα μέτρα ασφάλειας και υγείας του έργου και των εργαζομένων,

 • η επιβεβαίωση των εδαφολογικών δεδομένων της μελέτης του έργου για την θεμελίωση και εάν κριθεί αναγκαίο, η απαίτηση από τον ιδιοκτήτη να αναθέσει σε ειδικούς την διεξαγωγή εδαφομηχανικής έρευνας, 

• η απαίτηση εργαστηριακών ελέγχων της ποιότητας των εργασιών, εφόσον κριθεί αναγκαίο.

​

      Για την έναρξη των οικοδομικών εργασιών επιβάλλεται με ευθύνη του κυρίου ή του έχοντος νόμιμο δικαίωμα:

• θεώρηση του σχεδίου και του φακέλου ασφάλειας και υγείας του έργου από την αρμόδια Επιθεώρησης Εργασίας,

• θεώρηση της άδειας δόμησης από το οικείο Πολεοδομικό Τμήμα.Με την έκδοση της άδειας δόμησης τοποθετείται σε πλαίσιο, πινακίδα του έργου από κατάλληλο σταθερό υλικό, στην οποία αναγράφεται με ευκρίνεια ο αριθμός και η χρονολογία έκδοσης της άδειας, η εκδούσα Αρχή, τα στοιχεία των μελετητών και των επιβλεπόντων μηχανικών, καθώς και στοιχεία επικοινωνίας τους. Η πινακίδα ελάχιστων διαστάσεων 0.50Χ0.70 μ. τοποθετείται σε εμφανές σημείο του ακινήτου, σε ύψος άνω του 1.20 μ. από το έδαφος. Στο εργοτάξιο επιβάλλεται η διατήρηση αντιγράφων της άδειας δόμησης και των μελετών, σύμφωνα με τις οποίες εκτελούνται οι εργασίες.

Σε υφιστάμενα κτίρια είναι δυνατή η προσθήκη νέου τμήματος εφόσον οι συντελεστές του οικοπέδου (δόμηση, κάλυψη, μέγιστο ύψος, όγκος κλπ) δεν έχουν εξαντληθεί κατά την κατασκευή του υφιστάμενου κτιρίου ή εφόσον έχουν επαυξηθεί λόγο αλλαγής των όρων δόμησης της περιοχής. Κατά την διαδικασία της έκδοσης της άδειας δόμησης της προσθήκης γίνεται έλεγχος των υφιστάμενων κατασκευών του οικοπέδου, οι οποίες θα πρέπει να είναι νομίμως υφιστάμενες. Σε περιπτώσεις μικροπαραβάσεων ή παραβάσεων που μπορούν να νομιμοποιηθούν πρέπει πρώτα να ακολουθηθεί η διαδικασία νομιμοποίησης και έπειτα να εκδοθεί η άδεια δόμησης.

       Διακρίνουμε δυο είδη προσθήκης, την προσθήκη καθ” ύψος όπου ουσιαστικά έχουμε την προσθήκη ενός ή περισσότερων ορόφων εντος του περιγράμματος της κάλυψης του κτιρίου και την προσθήκη κατ” επέκταση όπου κατασκευάζουμε ένα νέο κτίριο σε «πλάγια» επαφή με το υφιστάμενο. Υπάρχει και η περίπτωση να έχουμε και τα δυο είδη ταυτόχρονα όπως π.χ. επέκταση ισογείου και προσθήκη ενός ορόφου. Προσθήκη επίσης θεωρείται και η κατασκευή στοιχείων εξωτερικά του κτιρίου όπως η προσθήκη μιας ασκεπής ξύλινης πέργκολας ή μιας στέγης ή πχ η προσθήκη ενός ανελκυστήρα σε ένα υφιστάμενο κτίριο  στο οποίο δεν προβλεπόταν στην οικοδομική του άδεια κλπ.      Το σημαντικότερο που θα πρέπει να λάβουμε υπ” όψιν σε μια προσθήκη καθ” ύψος (προσθήκη ενός ή περισσότερων ορόφων) είναι η στατική επάρκεια του υφιστάμενου κτιρίου. Αφενός να εξετάσουμε την στατική και αντισεισμική μελέτη της οικοδομικής άδειας βάση της οποίας έγινε η κατασκευή και αφετέρου να δούμε, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, τις φθορές που έχει υποστεί ο φέρων οργανισμός του κτιρίου (υποστυλώματα, δοκάρια, πλάκες κλπ) λόγο της χρήσης, της ηλικίας του, του περιβάλλοντος ή ακόμα και λόγο σεισμού που μπορεί να έχει γίνει παλιότερα. Πρέπει να δούμε αν η στατική και αντισεισμική μελέτη του κτιρίου προβλέπει την μελλοντική προσθήκη των ορόφων που επιθυμούμε και επίσης να δούμε με ποιον κανονισμό έχουν γίνει οι μελέτες. Όσο ποιο παλαιό είναι το υφιστάμενο κτίριο, τόσο ποιο παλαιός είναι και ο κανονισμός με τον οποίο έγινε η μελέτη και συνεπώς δεν περιλαμβάνει την τεχνολογία και τις προδιαγραφές των σημερινών κανονισμών που ισχύουν και που είναι ανώτεροι από τους προγενέστερους ως προς την ασφάλεια του δομήματος. Επίσης οι φθορές του φέροντος οργανισμού του κτιρίου μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά την στατική επάρκεια του κτιρίου και σε περιπτώσεις ακραίων αμφιβολιών ίσως να απαιτητέ και περαιτέρω μελέτη του κτιρίου με δειγματοληψία και προσδιορισμό των αντοχών του εργαστηριακά.      Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω στοιχειά καταλήγουμε στο αν το κτίριο επαρκεί στατικά για την προσθήκη ή εάν χρειάζονται ενισχύσεις και επισκευές πριν την προσθήκη. Επίσης μπορούμε να αποφασίσουμε για τα υλικά με τα όποια θα γίνει η προσθήκη όπως πχ σε ένα κτίριο με οριακή αντοχή στην πρόσθετη φόρτιση της προσθήκης λογο παλαιού κανονισμού κατασκευής ή φθορών, μπορούμε να κατασκευάσουμε τον νέο όροφο χρησιμοποιώντας ελαφρότερα υλικά τοιχοποιίας ή μεταλλικό σκελετό κλπ.     Πρέπει να αναφέρουμε ότι ο έλεγχος της στατικής επάρκειας του κτιρίου μπορεί να γίνει συμφώνα με τον ισχύοντα κανονισμό του έτους της οικοδομικής άδειας όποτε και οι παρεμβάσεις ελαχιστοποιούνται ή και μηδενίζονται, αλλά και με μεταγενέστερο κανονισμό που σίγουρα θα επιβαρύνει αρκετά το κόστος των απαιτούμενων παρεμβάσεων και ενισχύσεων του υφιστάμενου. Επίσης, στην περίπτωση που στην οικοδομική άδεια προβλέπεται η μελλοντική προσθήκη ενός ή περισσότερων ορόφων, τους οποίους δεν υπερβαίνουμε, και εφόσον το κτίριο δεν παρουσιάζει σημαντικές φθορές, τότε δεν υπάρχει υποχρέωση για έλεγχο της στατικής επάρκειας εφόσον το επιθυμεί ο ιδιόκτητες.     Ένας λεπτομερής έλεγχος του κτιρίου και του ιστορικού του (πχ επισκευές από σεισμό) σε συνδυασμό με την στατική και αντισεισμική μελέτη της οικοδομικής άδειας και την εμπειρία και την γνώση του μηχανικού, θα καθοδηγήσει τον ιδιοκτήτη με ασφάλεια στο να λάβει τα απαραίτητα μετρά που μπορεί να προκύψουν πριν την προσθήκη. Σε όλες τις περιπτώσεις, η στατική και αντισεισμική μελέτη του νέου τμήματος γίνεται με τους ισχύοντες κανονισμούς, όπως άλλωστε συμβαίνει και στην προσθήκη κατ” επέκταση όπου το νέο κτίριο είναι σχεδόν πάντα στατικά ανεξάρτητο από το υφιστάμενο (έρχεται σε επαφή μέσω αντισεισμικού αρμού) όποτε και δεν απαιτητέ οποιοσδήποτε έλεγχος για το υφιστάμενο.

Καθοριστικής σημασίας  είναι η διαδικασίας Διαχείρισης Έργων (Project Management), στον επιτυχημένο σχεδιασμό και εκτέλεση σύνθετων κατασκευαστικών έργων.Κάθε έργο είναι πάντοτε μια μοναδική μεν, αλλά συνεχής προσπάθεια. Η φύση, οι συνθήκες εκτέλεσης και τα αποτελέσματα ενός έργου, είναι πάντοτε διαφοροποιημένα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, από όλα τα αντίστοιχα έργα που έχουν έως τότε υλοποιηθεί.

Η Διαχείριση Έργων θα μπορούσε να οριστεί ως η τέχνη της διεύθυνσης και του συντονισμού, ανθρώπινων και υλικών πόρων καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης ενός έργου, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι προκαθορισμένοι στόχοι σε: σκοπό, κόστος, χρόνο, ποιότητα και ικανοποίηση των συμμετεχόντων. Το μοντέλο Διαχείρισης Έργου το οποίο εφαρμόζεται στο τομέα των Κατασκευών περιλαμβάνει θέματα όπως:

• Σύνθεση και Ολοκλήρωση Ανάπτυξη του Σχεδίου του Έργου, Εκτέλεση του Σχεδίου του Έργου, Συνολικός Έλεγχος Αλλαγών

• Στόχοι του Έργου  Έναρξη, Σχεδιασμός Στόχων, Προσδιορισμός Στόχων, Επιβεβαίωση Στόχων, Έλεγχος Μεταβολής Στόχων, Ανάπτυξη του Σχεδίου του Έργου.

• Διαχείριση Χρόνου  Προσδιορισμός Δραστηριοτήτων, Αλληλουχία Δραστηριοτήτων, Εκτίμηση Διάρκειας Δραστηριοτήτων, Ανάπτυξη Δικτύου Συνεργατών,Έλεγχος του Δικτύου

• Διαχείριση Ποιότητας  Ποιοτικός Σχεδιασμός, Διασφάλιση Ποιότητας, Ποιοτικός Έλεγχος

• Διαχείριση Ανθρώπινων Πόρων  Σχεδιασμός Οργάνωσης, Στελέχωση, Ανάπτυξη της ομάδας του Έργου

• Διαχείριση Κινδύνου (Risk analysis)  Εντοπισμός Κινδύνου (ρίσκου), Ποσοτικοποίηση Κινδύνων, Ανάπτυξη Σχεδίων  Αντιμετώπισης Κινδύνων, Έλεγχος Σχεδίων Αντιμετώπισης Κινδύνων (ρίσκου), Σχέδιο Ασφάλειας και υγείας

​

Για την επιτυχή ολοκλήρωση των πιο πάνω στόχων γίνεται χρήση ειδικά εξειδικευμένων λογισμικών όπως είναι το Primavera Project Planer 6 ενώ με σύζευξή του με τρισδιάστατο (3D) προοπτικό της κατασκευής τύπου BIM (Building Information Model) μπορεί να γίνει απεικόνιση του έργου σε τέσσερεις διαστάσεις (4D).

Ο ορισμός του τεχνικού συμβούλου έχει ως σκοπό την υποστήριξη του ενδιαφερομένου σε θέματα και πρακτικές που αφορούν την επιστήμη του μηχανικού και στα οποία δεν μπορεί να ανταπεξέλθει χωρίς την συνδρομή του, λόγω της έλλειψης γνώσεων, εμπειρίας και επιστημονικής κατάρτισης. Ο μηχανικός καλείτε να ελέγξει ή να αξιολογήσει το αντικείμενο της ανάθεσης και να παρουσιάσει αιτιολογημένα και με τρόπο κατανοητό τα αποτελέσματα στον ενδιαφερόμενο προκειμένου αυτός να είναι σε θέση να πάρει μια απόφαση ή να προχωρήσει σε μια διαδικασία (αγορά, κατασκευή κ.α.). Σε περιπτώσεις όπου απαιτείτε εκ του νόμου η συνδρομή μηχανικού, τότε συντάσσονται τα απαραίτητα έγγραφα και σχεδία (τεχνική έκθεση, έκθεση αυτοψίας, αποτύπωση, πίνακες, τοπογραφικό διάγραμμα κτλ) που συνοδεύουν το πόρισμα του.

Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις όπου ζητείται η παρουσία τεχνικού συμβούλου εκ μέρους του ενδιαφερομένου, ή απαιτείτε η συνδρομή μηχανικού, είναι :  

• σε αγοροπωλησίες ακίνητων όπου συνήθως ζητείτε ο έλεγχος της νομιμότητας του ακίνητου, η αξιολόγηση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το ακίνητο (φθορές, επισκευές, λειτουργικότητα κτλ), η αξιολόγηση των υφιστάμενων χώρων του ακίνητου ως προς την επιθυμητή χρήση από τον ενδιαφερόμενο (καταστήματα, κατοικίες κτλ) κ.α., 

• σε αγοροπωλησίες οικοπέδων και γηπέδων όπου ζητείτε να διερευνηθεί η αρτιότητα, η οικοδομησιμότητα, η επιτρεπόμενη δόμηση, η καταλληλότητα του οικόπεδου για την επιθυμητή χρήση από τον ενδιαφερόμενο (μέγεθος κατασκευής, χρήσεις γης, κυκλοφοριακή σύνδεση κτλ) κ.α., 

• σε αντιδικίες ή ασυμφωνίες του ενδιαφερόμενου ή μεταξύ των ενδιαφερόμενων για τεχνικά ζητήματα όπως πχ τα όρια της κατάτμησης ενός οικόπεδου, ο εντοπισμός των ορίων μιας ιδιοκτησίας, τεχνικά θέματα μεταξύ συνιδιοκτητών κτλ, 

• στην κατασκευή ενός ιδιωτικού έργου για την σύνταξη συμφωνητικών, τον έλεγχο των εργολάβων, της ποιότητας των εργασιών, των πραγματοποιούμενων ποσοτήτων για τον υπολογισμό του κόστους κτλ, 

• στη σύσταση οριζόντιων ιδιοκτησιών σε υφιστάμενα ή υπό κατασκευή κτίρια (πινάκες, δαπάνες, σχεδία κτλ), 

• στη σύσταση κάθετων ιδιοκτησιών, 

• στην εκτέλεση εργασιών από τρίτους σε όμορα οικόπεδα ή τμήματα του κτιρίου όπου υπάρχει πιθανότητα να προκληθούν φθορές στην ιδιοκτησία του ενδιαφερομένου ή να την επηρεάσουν με οποιονδήποτε τρόπο.